Εντυπώσεις από την επίσκεψη στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου

Τον Οκτώβριο επισκεφτήκαμε με την τάξη μου τη Μονή του Τιμίου Προδρόμου, που βρίσκεται ΒΑ της πόλης των Σερρών και σε μικρή απόσταση από αυτήν. Οι μοναχές μας υποδέχτηκαν ευγενικά και μας έδωσαν πολλές πληροφορίες για το μοναστήρι. Μας μίλησαν για την ίδρυσή του στα βυζαντινά χρόνια, τους κτήτορες, τις καταστροφές που υπέστη από τους Βουλγάρους στα νεότερα χρόνια.

Οι μοναχές μας οδήγησαν στο εσωτερικό του ναού. Οι ακτίνες φωτός που έμπαιναν από τα παράθυρα του ναού, οι φλόγες των κεριών που τρεμόπαιζαν στα μανουάλια και στις κανδήλες έκαναν τις μορφές των αγίων στις εικόνες να μοιάζουν πιο απόκοσμες και μυστηριακές. Νιώσαμε πραγματικά δέος μέσα σε αυτή την ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα. Θαυμάσαμε τις τοιχογραφίες και παρατηρήσαμε το θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Είδαμε ακόμα τον τάφο του Γενναδίου Σχολάριου, του πρώτου Οικουμενικού Πατριάρχη μετά την άλωση, ο οποίος είχε μονάσει εκεί.

Ακολούθησε η επίσκεψή μας στο λαογραφικό μουσείο. Εκεί είδαμε το ελαιοτριβείο, εντυπωσιαστήκαμε από τα μεγάλα ξύλινα βαρέλια, που οι μοναχοί τα παλαιότερα χρόνια κατασκεύαζαν για την αποθήκευση του κρασιού, και παρατηρήσαμε ένα πλήθος χρηστικών αντικειμένων σχετικά με την παρασκευή ψωμιού και τις γεωργικές εργασίες.

Δίπλα στο μουσείο βρισκόταν και το εκθετήριο με τα εργόχειρα των μοναχών, εικόνες, κομποσκοίνια, χειροποίητα γλυκά του κουταλιού, τραχανάδες, χυλοπίτες, κουραμπιέδες και άλλα. Από εκεί αγοράσαμε ό,τι ήθελε ο καθένας για τον εαυτό του και τους δικούς του.

Στη συνέχεια πήγαμε στη βιβλιοθήκη, όπου είδαμε από κοντά εκκλησιαστικά βιβλία και χειρόγραφα. Μάθαμε μάλιστα από τις μοναχές ότι πολλά βιβλία και Ευαγγέλια τα έκλεψαν οι Βούλγαροι το 1917 και ότι σήμερα γίνονται προσπάθειες διεκδίκησης και επιστροφής τους.

Οι μοναχές μας δέχτηκαν στο αρχονταρίκι και μας περιποιήθηκαν προσφέροντάς μας λουκούμι με άρτο και νερό.

Φεύγοντας τις ευχαριστήσαμε για την ξενάγηση και την ευγενική φιλοξενία. Ανεβήκαμε τον πλακόστρωτο δρόμο με τη μεγάλη βαριά σιδερένια πόρτα στο τέλος του, που οδηγούσε στην έξοδο. Γυρίσαμε πίσω γεμάτοι ευχάριστες εντυπώσεις και έχοντας λάβει τις ευλογίες των μοναχών.

                                                                                                                   Ζαμπάκης Θεόδωρος

Φύλλο εργασίας

1) Ως εκπρόσωποι της μαθητικής κοινότητας του σχολείου σας αποστέλλετε επιστολή προς το Υπουργείο Εξωτερικών. Αίτημά σας είναι η κινητοποίηση για την άμεση επιστροφή των χειρογράφων και ιερών κειμηλίων που βίαια αφαιρέθηκαν από την Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών.

2) Στα πλαίσια της συμπλήρωσης 100 χρόνων και πλέον από την αρπαγή των χειρογράφων και κειμηλίων της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών γράψτε ένα άρθρο σε εφημερίδα επιχειρώντας να ενημερώσετε και να κινητοποιήσετε την τοπική κοινωνία για την επιστροφή τους.

3) Γράψτε στο προσωπικό σας ημερολόγιο τις εντυπώσεις και τα συναισθήματά σας από την εκπαιδευτική επίσκεψη της τάξης σας στην ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών στα πλαίσια πολιτιστικού προγράμματος με θέμα την αρπαγή των χειρογράφων και κειμηλίων της Μονής από τους Βουλγάρους.

4) Πολλά από τα χειρόγραφα που εκλάπησαν από τους Βουλγάρους επιστράφηκαν πίσω μετά το τέλος του πολέμου και φυλάσσονται μέχρι σήμερα στη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας και στο Βυζαντινό Μουσείο. Είναι σωστό αυτό; Τι θα πρέπει να γίνει κατά τη γνώμη σας;

5) Στις 28 και 29 Ιουνίου 1917 βουλγαρικό στρατιωτικό απόσπασμα μετά από Έκθεση του Vladimir Sis σύλησε το μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου αφαιρώντας χειρόγραφα και κειμήλια τεράστιας ιστορικής και  πολιτιστικής αξίας. Αφηγηθείτε σε ένα κείμενο που προορίζεται για την ιστοσελίδα του σχολείου σας πώς φαντάζεστε να διαδραματίστηκε η αρπαγή και η ερήμωση της μονής από τους πολύτιμους θησαυρούς της.

6) Συνθέτω ένα ποίημα (με ομοιοκαταληξία ή με ελεύθερο στίχο) με περιεχόμενο το ίδιο το γεγονός της αρπαγής των χειρογράφων και κειμηλίων της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών, το ιστορικό πλαίσιο,  τα συναισθήματα των πατέρων της Μονής, την επιθυμία της επιστροφής τους στο φυσικό τους χώρο.

7) Ζωγραφική / Κολάζ ή άλλη χειροποίητη κατασκευή με αντικείμενο το παραπάνω θέμα.

Συνέντευξη στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών με τη μοναχή Θεολογία

1)   Γνωρίζουμε ότι στην μονή υπήρχε αντιγραφικό κέντρο και δημιουργήθηκε μεγάλος αριθμός χειρογράφων (μεμβράνινων και χαρτώων) με υπέροχες απεικονίσεις. Ποιες πληροφορίες έχουμε για την παραγωγή αυτή της Μονής ;

Δεν γνωρίζουμε πάρα πολλά, αλλά γνωρίζουμε ότι στη Βυζαντινή Εποχή υπήρχαν πατέρες που είχαν αυτό το διακόνημα, οι λεγόμενοι καλλιγράφοι, οι οποίοι είχαν τα ειδικά σύνεργα τους και όλοι μαζί αντέγραφαν διάφορα χειρόγραφα, θρησκευτικού και ιστορικού κυρίως περιεχομένου, αλλά και από αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Έχουν σωθεί τα ονόματα κάποιων Πατέρων που εδώ αντέγραφαν  και ήταν ο μοναχός Νείλος, ο Ιωάννης Δούκας, ο Νεοκαισαρίτης, ο Μανουήλ, ο Μητροφάνης, ο Ματθαίος, ο Κυπριανός και ο Παρθένιος. Τα ονόματα αυτά έχουν σωθεί από τις υπογραφές που έβαζαν στο τέλος και έλεγαν ότι τελείωσαν αυτό το έργο με τη βοήθεια του Θεού ή επικαλούνταν στην αρχή το Όνομά Του για να ξεκινήσουν το έργο τους. Επίσης ο πατριάρχης, ο Άγιος Γεννάδιος Σχολάριος, που έζησε εδώ τα τελευταία χρόνια της ζωής του μετά την Άλωση, έφερε μαζί του πολύ σημαντικά χειρόγραφα από την Κωνσταντινούπολη. Όπως ξέρετε το Μοναστήρι μας είχε σύνδεση με το κέντρο της αυτοκρατορίας, γιατί ήταν και πολύ σημαντικό μοναστικό κέντρο αλλά και γιατί ήταν σε κομβικό σημείο στα σύνορα της αυτοκρατορίας με τους Βουλγάρους αλλά και επειδή οι κτήτορες της Μονής είχανε άμεση σχέση με τη βυζαντινή αυλή. Ήταν γνωστοί με τους αυτοκράτορες για αυτό και μπόρεσαν να βοηθήσουν σε σημαντικές στιγμές το μοναστήρι μας.

     2)   Μπορείτε να μας περιγράψετε την ημέρα ενός αντιγραφέα χειρογράφων; Πώς θα ήταν η καθημερινότητά του; Έπρεπε να έχει και άλλα διακονήματα;

Το διακόνημα του αντιγραφέα των χειρογράφων ήταν ένα από πιο δύσκολα και υπεύθυνα σε ένα μοναστήρι. Διότι παρόλο που είναι καθιστική εργασία χρειάζεται προσοχή, λεπτομέρεια, λεπτό και καλλιτεχνικό χέρι. Επίσης απαραίτητη είναι η μεγάλη υπομονή και η προσήλωση, ώστε το αποτέλεσμα να είναι τέλειο κατά την ανθρώπινη δύναμη. Χρειάζεται προσευχή για να είναι ο νους καθαρός και φωτισμένος, καθώς τα περισσότερα χειρόγραφα αφορούσαν την Αγία Γραφή και τους λόγους των Αγίων Πατέρων. Μέσα από αυτή την πνευματική και σωματική εργασία όλων των μοναχών-αντιγραφέων έφθασαν ως τις μέρες μας άφθαρτα τα θεόπνευστα κείμενα του Ευαγγελίου, διακοσμημένα με υπέροχες και ανεξίτηλες μικρογραφίες. Σίγουρα ο αντιγραφέας θα αισθανόταν την ευθύνη της παράδοσης ενός κειμένου στις επόμενες γενιές, γι’ αυτό και εκτός από την προσοχή στη γραφή και τη διακόσμηση είχε και την υπευθυνότητα να διατηρεί τον πάπυρο και τη μεμβράνη σε άριστη κατάσταση, καθώς και τα σύνεργα της αντιγραφής και της μικρογραφίας. Επειδή μάλιστα ήταν ένα αρκετά χρονοβόρο διακόνημα δεν μπορούσε πιθανότατα να αναλάβει περισσότερα διακονήματα κατά την διάρκεια  της ημέρας.

Σίγουρα οι Πατέρες σηκώνονταν το βράδυ όπως όλοι οι μοναχοί για να κάνουν την προσευχή τους. Οι Πατέρες επειδή ήταν αντρικό το μοναστήρι είχαν πάντα ιερείς οπότε θα είχαν σίγουρα Θεία Λειτουργία και συνήθως τελειώνουν, όπως ξέρουμε από άλλα αντρικά μοναστήρια, γύρω στις 6 η ώρα το πρωί. Ξεκουράζονταν λίγο και μετά άρχιζαν τα διακονήματα όπως λέγεται, δηλαδή τη δουλειά που είχε κάθε μοναχός. Τώρα αν είχαν άλλα διακονήματα δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε. Σήμερα πάντως κάθε αδερφή έχει πολλά διακονήματα δεν έχει μόνο ένα. Τότε όμως επειδή η καλλιγραφία ήταν πολύ υπεύθυνο και δύσκολο διακόνημα έπρεπε να ήσουν πολύ συγκεντρωμένος, να μην κάνεις λάθη. Οπότε το πρωί ξεκινούσαν κατευθείαν τη δουλειά  τους, έκαναν τον σταυρό τους για να πάνε όλα καλά, έπαιρναν  την ευχή του γέροντα. Απ’ ότι ξέρουμε από περιγραφές, καθότανε και στα γόνατά του είχε το άδειο το χειρόγραφο, αυτό που θα αντέγραφε. Απέναντι του σε ένα αναλόγιο ας πούμε, είχε αυτό που έπρεπε να βλέπει και δεξιά του είχε τα σύνεργα της γραφής (κοντύλι, κάποιο είδος γόμας) και σιγά-σιγά ξεκινούσε, αλλά υπήρχαν πολλά προβλήματα. Θα έπρεπε να ήταν συγκεντρωμένος, να μην κάνει λάθη, γιατί μετέφερε μια ολόκληρη παράδοση και ήταν πολύ σημαντικό. Για παράδειγμα ένα έργο του Αριστοτέλη. Δεν έπρεπε να κάνει κανένα λάθος. Επίσης τα γράμματά του θα έπρεπε να είναι καθαρά και ευανάγνωστα και τέλος θα έπρεπε στο τέλος να διακοσμήσει το χειρόγραφό του με μικρογραφίες. Να ξεκινούσε δηλαδή με ένα ωραίο πρωτόγραμμα ας πούμε.

-         Ο ίδιος τα έκανε όλα αυτά ;

Ναι, υπήρχαν αντιγράφοι που το έκαναν αυτό και το τελείωναν το βιβλίο, δηλαδή έκαναν τη στάχωση αν ήταν από μεμβράνη που ήταν δέρμα ζώου κατεργασμένο έπρεπε να το διπλώσουν σε σελίδες, να το ετοιμάσουν και μετά να κάνουν  τη στάχωση, δηλαδή να το δέσουν κι όλας. Το παρέδιδαν έτοιμο το χειρόγραφο. Βέβαια υπήρχε στο Μοναστήρι και μία ομάδα που είχε βιβλιοδετείο, οπότε κάποιοι άλλοι πατέρες μετά, για διευκόλυνση, το παρελάμβαναν και έκαναν τη βιβλιοδεσία. Επειδή ήταν πολλοί οι Πατέρες λογικά είχαν χωριστεί σε ομάδες. Έτσι υπήρχε μια αλληλουχία. Ξεκινούσαν την αντιγραφή, ο επόμενος το έπαιρνε, το έδενε και μετά υπήρχαν οι μοναχοί που ήταν βιβλιοθηκάριοι που θα έπρεπε να το βάλουν στη σωστή θέση στη βιβλιοθήκη.

    3)   Η αντιγραφή των χειρογράφων γινόταν σε ειδικό χώρο της Μονής ή ο κάθε αντιγραφέας στον προσωπικό του χώρο; Υπάρχουν σχετικές μαρτυρίες;

Οι ιστορικοί και οι αρχαιολόγοι αναφέρονται συνήθως σε μοναστήρια που είχαν αντιγραφικά εργαστήρια. Αυτό σημαίνει ότι μια ομάδα μοναχών εργάζονταν σε ένα ειδικό χώρο με τα απαραίτητα σύνεργα, τον κατάλληλο φωτισμό και τον υπεύθυνο που συντόνιζε τα έργο. Αρκετά συχνά έπρεπε εκτός από τις ανάγκες της Μονής, να διεκπεραιώσουν και κάποιες παραγγελίες που αναλάμβαναν και αποτελούσαν ένα σημαντικό έσοδο για την αδελφότητα. 

Οι μαρτυρίες γενικά από το μοναστήρι μας είναι περιορισμένες λόγω της λεηλασίας που έγινε από τους Βουλγάρους γι’ αυτό και δεν έχουμε πολλά στοιχεία. Όμως, επειδή είχαν μεγαλύτερη ακμή στη Βυζαντινή Εποχή (13^ο – 16^ο αιώνα) μπορούμε να συγκρίνουμε τι γινόταν στο Βυζάντιο και στη Κωνσταντινούπολη. Υπήρχε ειδικός χώρος όπου εκεί συγκεντρώνονταν όσοι ήταν αντιγραφείς, έκαναν αυτή τη δουλειά, είχαν και τα σύνεργά τους εκεί μέσα στα ειδικά ντουλαπάκια τους. Το κελί τους το είχαν μόνο για προσευχή και για ξεκούραση. Οπότε ήταν ομάδες που ίσως ο καθένας βοηθούσε τον άλλον, αντάλλασσαν απόψεις για τη διακόσμηση ή σε κάποιο δύσκολο ή πολύ μεγάλο κείμενο να δούλευαν συλλογικά μοιράζοντας το σε κομμάτια για λόγους ξεκούρασης. Σίγουρα υπήρχε κάποια συνεργασία μεταξύ τους. Μπορεί για παράδειγμα να ήταν δάσκαλος και μαθητής και να συνεργάζονταν. Επίσης υπήρχε και το πρόβλημα να έχει υποστεί κάποια φθορά το πρότυπο και να έπρεπε να καταλάβουν ακριβώς τη σωστή λέξη, τη σωστή ορθογραφία ή να μαντέψουν. Ήταν μεγάλη ευθύνη, γιατί αν μετά το μετέφεραν λάθος θα διαιωνίζονταν το λάθος, ενώ αν το διόρθωναν θα πήγαινε σωστά.

    4)   Ποιες πληροφορίες έχουμε για τον πύργο της Μονής; Πώς λειτουργούσε η Βιβλιοθήκη;

Ο Πύργος της Μονής είναι από τα πρώτα κτίσματά της, δηλαδή των αρχών του 14^ου αιώνα. Είναι χαρακτηριστικό κτίριο σε όλα τα βυζαντινά μοναστηριακά συγκροτήματα (π.χ. Αγίου Όρους) και ο αρχικός ρόλος του ήταν αμυντικός. Σε ώρα ανάγκης μπορούσαν να μείνουν μέσα οι μοναχοί για αρκετό καιρό και να επιβλέπουν την περιοχή από τα παράθυρα- πολεμίστρες. Γι΄ αυτό το λόγο υπήρχε δεξαμενή που συγκέντρωνε εσωτερικά το βρόχινο νερό. Στον τρίτο όροφο του Πύργου (που δεν σώζεται σήμερα) είχαν κτίσει οι Πατέρες παρεκκλήσι του Ευαγγελισμού, που δυστυχώς καταστράφηκε από φωτιά. Το 1857 στον δεύτερο όροφο του Πύργου κατασκευάστηκε το έπιπλο της Βιβλιοθήκης, όπου τοποθετήθηκαν τα χειρόγραφα που είχαν οι μοναχοί στις μικρές βιβλιοθήκες των κελιών τους και σε βοηθητικούς χώρους κοντά στο ναό. Έτσι δημιουργήθηκε η λαμπρή και ονομαστή συλλογή της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου, μια από τις μεγαλύτερες των Βαλκανίων. Αποτελούνταν από θεολογικά και ιστορικά χειρόγραφα, Ευαγγέλια και τους μεγάλους Κώδικες που περιείχαν το « Τυπικό» του Αγίου Ιωάννου του Κτήτορος καθώς και χρυσόβουλα Βυζαντινών αυτοκρατόρων. 

Ο πύργος της Μονής μας κτίστηκε το 1304 από τον δεύτερο κτήτορα της μονής, ο οποίος ήταν ο ανιψιός του πρώτου. Ο πύργος γενικά σαν κτήριο στα βυζαντινά μοναστηριακά συγκροτήματα θεωρείται αμυντικό κτήριο. Είναι σε γωνία του μοναστηριού και είναι χτισμένο για ώρα ανάγκης. Εκεί έμπαιναν οι μοναχοί για να κρυφτούν ή να κρύβουν θησαυρούς και κειμήλια εάν υπήρχε κάποια εξωτερική επίθεση. Για το λόγο αυτό είναι πολύ ψηλός και δεν έχει πολλά παράθυρα για να μπορούν να είναι αποκλεισμένοι οι Πατέρες σε ώρα ανάγκης. Αργότερα  τα διάφορα χειρόγραφα του μοναστηριού απ’ ότι διαβάζουμε στο προσκυνητάρι, στο παλιό ιστορικό της μονής μας, ήταν σε διάφορα σημεία διασκορπισμένα. Δεν υπήρχε κάποια σειρά και τάξη. Ο Ηγούμενος Χριστόφορος το 1876 συγκέντρωσε όλη αυτή τη συλλογή που υπήρχε και τα ανέβασε πάνω στον Πύργο προσεκτικά. Ο ίδιος έκανε την οργάνωση και την ταξινόμηση. Απ’ ότι γράφει ο ίδιος, στα πιο ψηλά ράφια έβαλε κάποιες μεμβράνες που ήταν πιο πολύτιμες. Αμέσως από κάτω έβαλε τα χάρτινα χειρόγραφα και πιο κάτω έβαλε τα βιβλία τα πιο απλά και πιο μικρά για να υπάρχει πρόσβαση και να μπορούν να τα χρησιμοποιούν πιο εύκολα και πιο συχνά οι πατέρες. Από τότε ο Πύργος μετατράπηκε σε βιβλιοθήκη που ήταν μία από τις μεγαλύτερες στην περιοχή των Βαλκανίων. Είχε θρησκευτικά χειρόγραφα, αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, Ιστορία, Χημεία, Ιατρική, Γεωμετρία και είχε και νομοκάνονες, δηλαδή συλλογές κανόνων της εκκλησίας αλλά και νόμων του κράτους. Είχε μεγάλη ποικιλία και για την εποχή εκείνη ήταν κάτι πολύ προχωρημένο για ένα μοναστήρι. Οι Πατέρες είχαν μεγάλη δραστηριότητα και δεν αρκούνταν μόνο στα θρησκευτικά έργα αλλά  είχαν μεγάλη  ποικιλία επιστημών. Βέβαια μετά έγινε η λεηλασία από τους Βουλγάρους το 1917. Δυστυχώς μπόρεσαν να μπουν και στον Πύργο να πάρουν όλα τα χειρόγραφα, να τα φορτώσουν σε μουλάρια και να τα οδηγήσουν από εδώ στη Βουλγαρία. Δεν αρκέστηκαν όμως στα χειρόγραφα, πήραν και κειμήλια και άλλα πολλά. Οι Βούλγαροι αυτά τα είχαν κρυμμένα για πολλά χρόνια, ήταν ένα μυστικό για τη Βουλγαρία και ιδιαίτερα στην κουμμουνιστική εποχή δεν υπήρχε πρόσβαση. Το 1990 ο κ. Κατσαρός, ο οποίος είχε πάει κρυφά και τα ανακάλυψε στα υπόγεια που τα είχαν τότε σαν φοιτητής-μελετητής, σ’ ένα επίσημο συνέδριο έκανε επίσημη ανακοίνωση και άρχισαν από εκεί και πέρα πολλές διαμαρτυρίες να επιστραφούν, ξεκίνησε η προσπάθεια που γίνεται ακόμη και σήμερα για να επιστρέψουν πίσω. Τώρα βέβαια στον πύργο της Μονής έχει γίνει κάποια συντήρηση στην εποχή μας, γιατί έτρεχαν νερά από την στέγη, αλλά δεν λειτουργεί ακόμη σαν βιβλιοθήκη. Έχουμε κάποια ελάχιστα παλιά αντικείμενα, έντυπα βιβλία και όχι αυθεντικά χειρόγραφα και θα δούμε στο μέλλον τι θα συμβεί. Σχετικά με το έπιπλο που ευτυχώς καταφέραμε και το συντηρήσαμε, είναι πάρα πολύ όμορφο και έχει συρόμενα τζάμια μπροστά σε σκούρο ξύλο. Φυσικά ο πύργος σαν κτήριο είχε και κάποιες αλλαγές, γιατί στη βυζαντινή εποχή υπήρχε στον τελευταίο όροφο πάνω, όταν ήταν πιο ψηλός, το παρεκκλήσι του Ευαγγελισμού. Όπως αναφέρεται στο ιστορικό της Μονής εκεί δίπλα υπήρχαν κάποια παλάτια όπου εκεί έμενε η σύζυγος του Στέφανου Δουσάν η Ελένη η όποτε ερχόταν εδώ η αυτοκράτειρα του Βυζαντίου, γιατί ήταν άβατο το μοναστήρι και οι γυναίκες δεν μπορούσαν να μπουν πιο μέσα εκείνη την εποχή. Οπότε έμεναν εκεί και χρησιμοποιούσαν το Παρεκκλήσι του Ευαγγελισμού για λατρευτική χρήση. Αργότερα λόγω κάποιας φωτιάς που ξέσπασε εκεί γύρω καταστράφηκε ο πάνω όροφος με το παρεκκλήσι, χαμήλωσε το κτήριο, έμεινε η βιβλιοθήκη και ο κάτω όροφος και έπειτα έγινε το παρεκκλήσι του Ευαγγελισμού λίγο πιο κάτω από εδώ. Το παρεκκλήσι αυτό είναι μεταγενέστερο.

      5)   Από πού προμηθεύονταν οι μοναχοί την πρώτη ύλη για τα χειρόγραφα;

Η πόλη των Σερρών ήταν ένα από τα εμπορικά κέντρα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, καθώς ήταν σε κομβικό σημείο όπου περνούσαν τα καραβάνια από και προς την Ανατολή. Έτσι μπορούσαν να προμηθεύσουν και τους ενδιαφερόμενους για τις πρώτες ύλες της αντιγραφής. Ένας από τους μοναχούς είχε το διακόνημα να κατεβαίνει στην πόλη και να αγοράζει ό,τι χρειαζόταν η αδελφότητα. Αργότερα (19^ος αι.) υπήρχε ένας μοναχός λεγόμενος αντιπρόσωπος της Μονής, ο οποίος έμενε στο μετόχι της στις Σέρρες και διεκπεραίωνε όλες τις υποθέσεις, εμπορικές, λογιστικές, τον ανεφοδιασμό του Μοναστηριού κ.ά. Ακόμη αν σκεφτούμε πως επί Οθωμανικής κυριαρχίας μια αντιπροσωπεία από Πατέρες έφθασε μέχρι τον Κριτή στη Διώρυγα του Σουέζ για μια σοβαρή υπόθεση, τότε μπορούμε να καταλάβουμε ότι μπορούσαν άνετα να έχουν σχέσεις και με τις αγορές άλλων χωρών καθώς είχαν και οι ίδιοι προσεγμένα μοναστηριακά προϊόντα.

Οι πατέρες από όσο ξέρουμε δεν χρησιμοποιούσαν πάπυρο, χρησιμοποιούσαν την μεμβράνη η οποία ήταν κατεργασμένα δέρματα ζώων και ήταν πολύ πιο ανθεκτικό υλικό, γιατί ο πάπυρος τριβόταν εύκολα. Πιστεύω ότι την προμηθεύονταν από την Κωνσταντινούπολη, καθώς το μοναστήρι είχε πολλές σχέσεις με την Πόλη, υπήρχε άμεση επικοινωνία και ήταν εκεί και το κέντρο του εμπορίου. Βέβαια είναι και ο δρόμος μας πολύ κοντά στα σύνορα περνούσαν αρκετά καραβάνια έξω από εδώ οπότε το εμπόριο ήταν πολύ εύκολο, είτε από τη Θεσσαλονίκη που ήταν το πρώτο κέντρο είτε από την Κωνσταντινούπολη.

   6)   Έχουμε πληροφορίες ότι στη Μονή λειτουργούσε ιερατική Σχολή. Αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη μεγάλης και καλής Βιβλιοθήκης. Ποιες πληροφορίες έχουμε σχετικά με τα παραπάνω; 

Όπως είπαμε υπήρχε μεγάλη βιβλιοθήκη, υπήρχε τότε και η ονομασία «Το Μοναστήρι των Γραμμάτων»  για τους λόγους που προαναφέραμε.  Υπήρχαν πολλοί πατέρες μορφωμένοι, υπήρχε μεγάλη βιβλιοθήκη, αντιγραφικό εργαστήριο και ο ίδιος ο Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος ήρθε να μείνει στο μοναστήρι μας καθώς εδώ μπορούσε να μελετήσει και να γράψει πολλά  βιβλία. Η Ιερατική Σχολή  λειτούργησε το  1870 μέχρι το 1883 επίσημα. Βέβαια πάντα οι πατέρες από την ίδρυση του μοναστηριού έκαναν μαθήματα, γιατί κι ο ίδιος ο Άγιος Ιωάννης ο Κτήτορας που από δύο ετών ήρθε να ζήσει στο μοναστήρι, έκανε ήδη μαθήματα μέσα στο μοναστήρι. Υπήρχε γενικά αυτή η παράδοση, δηλαδή οι μεγαλύτεροι πατέρες δίδασκαν στους μικρότερους ή σε διάφορους άλλους  που έρχονταν από την πόλη των Σερρών. Αργότερα την περίοδο που σας είπα 1870-1883 λειτούργησε επίσημα με έγγραφο του κράτους η Ιερατική Σχολή και διδάσκονταν ιερή ιστορία, φυσική, μαθηματικά, ιστορία και αρχαία ελληνική γραμματεία. Ένας από τους τελευταίους δασκάλους και πιο γνωστούς που έγραψε και την ιστορία της μονής μας ήταν ο Χριστοφόρος Προδρομίτης, ο οποίος ήταν πολύ λόγιος και συγκέντρωσε πολλά στοιχεία από όλη την ιστορία της Μονής μας και μας παρέδωσε το προσκυνητάρι. Εμείς όμως έχουμε ένα αντίγραφο καθώς το αυθεντικό δεν υπάρχει, γιατί έχει κλαπεί από τους Βουλγάρους. Ωστόσο το προσκυνητάρι αυτό μάς δίνει κάθε λεπτομέρεια για την ιστορία της Μονής μας, το οποίο είναι πάρα πολύ σημαντικό και βασικό στοιχείο.

    7)   Ποια η επιθυμία - το όραμα της Μονής σχετικά με τα χειρόγραφα της Ιεράς Μονής που βρίσκονται στη Σόφια αλλά και στην Αθήνα;

Στη Σόφια, στην Αθήνα και στη Σέρρες έχει μερικά στη Δημοτική Βιβλιοθήκη. Δεν γνωρίζω αν είναι από τα πιο παλιά ίσως να είναι και έντυπα, αλλά υπάρχουν κάποια. Το όραμα της Μονής μας είναι τώρα που υπάρχει αδελφότητα που μπορεί να φυλάξει τα κειμήλια της Μονής και που τα κτήρια συντηρούνται και υπάρχουν προδιαγραφές σε σχέση με τη θερμοκρασία και  την υγρασία, να μπορούμε όλα να τα προβλέψουμε, είναι να μπορέσουν να επιστραφούν όλα τα κειμήλια της Μονής μας, να έρθουν στο φυσικό τους χώρο, εδώ που γεννήθηκαν να υπάρχουν και να γίνει κάποιο ωραίο μουσείο, ώστε να μπορεί ο κόσμος να τα βλέπει και να τα μελετούμε και εμείς και όλοι οι επιστήμονες που ασχολούνται με αυτά. Πρόσφατα είχαμε πάει στο Βυζαντινό Μουσείο στην Αθήνα και είδαμε κάποια χειρόγραφα δικά μας και πονέσαμε πολύ που τα είδαμε σε άλλο χώρο. Τουλάχιστον τα έχουν όμορφα σε κάποιες προθήκες και δεν είναι πεταμένα κάπου. Όπως και όλη η Ελλάδα αυτό το πρόβλημα έχει. Υπάρχουν στην Ευρώπη κλεμμένοι θησαυροί που κοσμούν τα δικά τους μουσεία. Πιστεύουμε πως ο Τίμιος Πρόδρομος που είναι και προστάτης της Μονής και αυτός τα κανονίζει όλα να τακτοποιήσει και αυτό το θέμα όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή. Έχουν γίνει ενέργειες, έχουμε μιλήσει και με τη Σόφια αλλά οι Βούλγαροι είναι λίγο δύσκολοι στις διαπραγματεύσεις, δεν δέχονται και πολλά. Στείλανε σε ψηφιακή μορφή κάποια από τα χειρόγραφα αλλά όχι ολοκληρωμένα. Στείλανε την αρχή και το τέλος και έτσι φάνηκε ότι το έκαναν από υποχρέωση και όχι επειδή ήθελαν να μας βοηθήσουν.

     8) Θα μπορούσε να αξιοποιηθεί/ να επαναλειτουργήσει ο Πύργος της Βιβλιοθήκης;

Ναι, η συντήρηση που έγινε θα βοηθήσει στη λειτουργία της μονής. Σαν κτήριο έχει στερεωθεί, είναι σε πολύ καλή κατάσταση αλλά πρέπει να μπει ηλεκτρικό ρεύμα που δεν είχε, πρέπει να διορθωθεί το θέμα της υγρασίας και όλα τα σχετικά. Εμείς θέλουμε να το κάνουμε κάποια στιγμή, χρειάζονται ωστόσο και τα ανάλογα χρήματα. Βέβαια είναι λίγο δύσκολη η πρόσβαση στον πύργο, το σκεφτόμαστε και αυτό. Ωστόσο  στην καμένη πτέρυγα που είναι απέναντι και θα γίνει στο μέλλον κάποια ανακαίνιση κάποια στιγμή και εκεί ίσως κάνουμε κάποιον χώρο .

  9)   Ένας από τους πατέρες της Μονής υπήρξε και ο συμπατριώτης μας  ιερομόναχος Γαβριήλ Κουντιάδης (1876-1966). Υπήρξε λόγιος μοναχός που άφησε Λεύκωμα του Σουμπάσκιουϊ, με πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τη γενέτειρά του το Νέο Σούλι αλλά και τη Μονή της Μετανοίας του, τον Τίμιο Πρόδρομο. Μπορείτε να μας μεταφέρετε κάποιες πληροφορίες για τη ζωή του στο Μοναστήρι;

Ο πατήρ  Γαβριήλ Κουντιάδης  ήρθε σχετικά σε  νεαρή ηλικία εδώ στο μοναστήρι μας και παρόλο που δεν ήταν μορφωμένος, δεν είχε τελειώσει κάποιο πανεπιστήμιο, κάποια σχολή, είχε τόσο μεγάλο ζήλο να μορφωθεί που μόνος του διάβαζε, μελετούσε και έφτασε στο σημείο να αντιγράψει ό,τι θυμόταν από τους κώδικες που έκλεψαν οι Βούλγαροι. Τόσο πολύ! Καταρχήν έγραψε την ιστορία της Μονής, έγραψε ένα μικρό λεύκωμα με φωτογραφείς, έγραψε την ιστορία για το Νέο Σούλι και ασχολήθηκε πολύ με τη βυζαντινή μουσική. Έμαθε εδώ από τους πατέρες βυζαντινή μουσική, έψαλε, δίδασκε και στους νεότερους και υπάρχουν ακόμη πολλοί Σερραίοι που είχαν μάθει εδώ μαζί του να ψέλνουν μέσα από τα μαθήματα. Έγραψε πολύ σημαντικά βιβλία και μάλιστα όταν ήταν στην εξορία- ήταν από τους λίγους που επέζησε- ήταν άνθρωπος γερής κράσης και μάλιστα έγραψε και εκεί στην εξορία μουσικά κείμενα, τα όποια μετά τα συγκέντρωσε και έβγαλε ένα πολύ ωραίο βιβλίο. Αγαπούσε πάρα πολύ το μοναστήρι. Όταν επέστρεψε από την εξορία το βρήκε κατεστραμμένο με ελάχιστους πατέρες, γιατί οι περισσότεροι είχαν πεθάνει εκεί. Στο βιβλίο του το καταγράφει αυτό και γράφει για την μεγάλη του στενοχώρια. Με μεγάλη μελαγχολία περιγράφει τις εντυπώσεις του από το κατεστραμμένο μοναστήρι. Δάσκαλός του ήταν ο Χριστοφόρος Προδρομίτης που έγραψε το πρώτο μεγάλο ιστορικό της Μονής, οπότε και αυτός του έμαθε πολλά, κρατούσε σημειώσεις και μετά έγραψε το βιβλίο. Του άρεσε ό,τι ακούει και μαθαίνει να το καταγράφει.  Σε πολλά βιβλία και χειρόγραφά του που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν στο μοναστήρι μας υπάρχουν πολλές σημειώσεις του. Είχε κρατήσει για πολλά χρόνια το γραφείο του μοναστηριού, δηλαδή κρατούσε τα λογιστικά βιβλία. Τι πουλούσαν οι πατέρες, τι έπαιρναν, τι έδιναν με μεγάλη  λεπτομέρεια και κάποια από αυτά τα βιβλία υπάρχουν. Ήταν και βιβλιοθηκάριος, είχε κάνει πολύ μεγάλο και σπουδαίο έργο. Πολλά χρόνια υπηρέτησε με αυταπάρνηση στο μοναστήρι ακόμα και όταν ήταν μεγάλος σε ηλικία και άρρωστος δούλευε με όλη του την ψυχή. Μετά έφυγε κάποια χρόνια από το μοναστήρι γιατί δεν υπήρχε εδώ η δυνατότητα να ζήσουν οι πατέρες, οι συνθήκες ήταν πολύ άθλιες, έγινε ηγούμενος στο μοναστήρι της  Αγίας  Αναστασίας  έξω από τη Θεσσαλονίκη  και μετά στη Σέρρες υπηρέτησε σε κάποιες εκκλησίες καθώς  και στο Νέο Σούλι και ήρθε εδώ στο τέλος της ζωής του. Κοιμήθηκε το 1966. Τον βρήκαν ξαφνικά μέσα στο κελί του και αργότερα έμαθαν πως πέθανε από καρδιακή προσβολή. Ήταν από τους τελευταίους πατέρες και άφησε πίσω του ένα τεράστιο έργο.

Έχουν εκδοθεί κάποια βιβλία όχι τα αυθεντικά χειρόγραφα. Τώρα αυτό το αυθεντικό λεύκωμα από το Σουμπάσκιοϊ δεν το έχουν βρει και το μουσικό βιβλίο που έβγαλε το είχε εκδώσει πριν χρόνια η Μητρόπολη Σερρών. Τα αυθεντικά δεν έχουν σωθεί, γιατί τότε δεν υπήρχε κάποια αδελφότητα να τα προσέχει. Πολλοί μαθητές του τα πήραν ή τα έκλεψαν. Μετά την κοίμησή του όλα διασκορπίστηκαν, επειδή δεν υπήρχε κάποιος πατέρας να τα προσέχει.

Διδακτική επίσκεψη στο Κειμηλιαρχείο και στον Μητροπολίτη Σερρών και Νιγρίτης κ. Θεολόγο

ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

Καθ΄ όλη τη διάρκεια της επίσκεψής μας στο Μητροπολίτη κ. Θεολόγο ένιωσα οικειότητα, ζεστασιά και φιλοξενία. Προσπάθησε να μας κάνει να νιώσουμε άνετα και να μην ντρεπόμαστε και μας έδωσε αρκετές συμβουλές. Δεν μας μίλησε μόνο για το θέμα των κλεμμένων χειρογράφων και κειμηλίων της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου και της Σερραϊκής εκκλησίας αλλά και για το ήθος και την ωριμότητα που πρέπει να μας διακρίνει. Με τις συμβουλές που μας έδωσε και τα λόγια που είπε μας συγκίνησε και μας έκανε να προβληματιστούμε για διάφορα θέματα. Επιπλέον μου έκανε εντύπωση το γεγονός ότι με επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό αυτά που μας είπε και με έκαναν να βελτιωθώ ως άνθρωπος. Δεν ήταν μια συνηθισμένη εκπαιδευτική επίσκεψη για μένα και νομίζω για όλους μας. Δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνη την μέρα ούτε τα λόγια του. Τον ευχαριστούμε!

                                                                                                                   Τσάτση Νικολέτα

Πριν λίγες εβδομάδες επισκεφτήκαμε τον Μητροπολίτη Σερρών κ. Θεολόγο κάνοντάς του ορισμένες ερωτήσεις σχετικά με την κλοπή των χειρογράφων και κειμηλίων της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου από τους Βουλγάρους. Αυτό που με εντυπωσίασε ιδιαίτερα εκτός από τον τρόπο που μας περιποιήθηκε ήταν η απλότητα του λόγου του και η ταπεινότητά του. Επιπλέον φαινόταν πως νοιαζόταν πραγματικά για τη νέα γενιά, αφού μας έδωσε πολύτιμες συμβουλές για τη ζωή και το μέλλον μας.

                                                                                                                  Λιούσα Ελένη

Ο Μητροπολίτης Σερρών κ. Θεολόγος είναι ένας από τους πιο απλούς, ήρεμους και καλούς ανθρώπους που έχω γνωρίσει στη ζωή μου. Μας μίλησε με ήρεμο τρόπο και αυτό μας έκανε να τον ακούσουμε με προσοχή και περιέργεια. Μας έδωσε τις πιο χρήσιμες συμβουλές που θα μας βοηθήσουν στη ζωή μας. Ο κ. Θεολόγος γνώριζε καλά και μας μίλησε για τα χειρόγραφα και τα κειμήλια που έκλεψαν οι Βούλγαροι από την Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου αλλά και τον ναό των Αγίων Θεοδώρων. Επίσης νοιάζεται για το θέμα της επιστροφής τους. Μας υποδέχτηκε σε έναν πολύ ωραίο χώρο, στο Επισκοπείο, μας κέρασε και στο τέλος για ενθύμιο μας χάρισε έναν σταυρό και διάφορα βιβλία.

Με λίγα λόγια με εντυπωσίασε, γιατί ήταν πολύ σαφής στις απόψεις του και απαντούσε με απλό και κατανοητό τρόπο στις ερωτήσεις μας. Αυτή η εκπαιδευτική επίσκεψη ήταν για μένα μια αξέχαστη εμπειρία!

                                                                                                                Τσάνι Σαβιόλα 

Τον προηγούμενο μήνα επισκεφτήκαμε με την τάξη μου το Κειμηλιαρχείο των  Σερρών με συνοδούς τις φιλολόγους του σχολείου μας, την κ. Αβραμίδου  Χ. και τη διευθύντρια κ. Παυλίδου Κ. Μόλις φτάσαμε στο χώρο του Κειμηλιαρχείου, μας υποδέχτηκε με μεγάλη χαρά ο π. Ανδρέας Βογιατζής, ο οποίος και μας ξενάγησε. Το Κειμηλιαρχείο φιλοξενεί εκκλησιαστικά κειμήλια και έργα τέχνης από τις εκκλησίες και τα μοναστήρια της περιοχής των Σερρών. Ανάμεσα στα ξυλόγλυπτα, τα λειτουργικά σκεύη, τα άμφια ξεχωρίζουν οι φορητές εικόνες και ιδίως αυτές που προέρχονται από την Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών. Αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο ήταν η σπάνια και παράξενη απεικόνιση του αγίου Χριστοφόρου, ο οποίος ήταν αγιογραφημένος με σώμα ανθρώπου και κεφάλι σκύλου (κυνοκέφαλος Άγιος).

                                                                                                            Κακάτση Κωνσταντίνα

Στις 25 Ιανουαρίου 2019 κάναμε με την πολυαγαπημένη μου τάξη μία εκπαιδευτική επίσκεψη στον σεβασμιότατο Μητροπολίτη Σερρών και Νιγρίτης  κ. Θεολόγο Η αίθουσα που θα τον συναντούσαμε ήταν στο Επισκοπείο της Ιεράς Μητροπόλεως Σερρών και ήταν καταπληκτική με την πρώτη κιόλας ματιά. Η ψυχή μου είχε μαγευτεί από την καλαισθησία και την τάξη που επικρατούσε στο χώρο συνάντησης. Αλλά πιο πολύ ενθουσιάστηκα όταν εμφανίστηκε ο ίδιος ο Μητροπολίτης και ανυπομονούσα να ακούσω τα σοφά του λόγια. Μας μίλησε με τόσο ήρεμο και γαλήνιο τρόπο που νόμιζες πως σου μιλούσε ο ίδιος ο Θεός. Είχα δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε αυτά που μας έλεγε, γιατί μας έδωσε συμβουλές που δεν μας έδωσε κανένας άλλος έως τώρα. Όλη αυτή η εμπειρία που είχα μαζί με τους συμμαθητές μου και τις σεβαστές καθηγήτριές μου θα μου μείνει αξέχαστη. Ο Μητροπολίτης κ. Θεολόγος, σαν πνευματικός πατέρας, με βοήθησε να καταλάβω το νόημα της ζωής, την αγάπη του Θεού για όλους τους ανθρώπους αλλά και πώς να επιλέγουμε εμείς οι νέοι το σωστό δρόμο. Τον ευχαριστώ πολύ για όλα!!

                                                                                                          Ζαμπάκης Αθανάσιος

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας στην Ιερά Μητρόπολη Σερρών και Νιγρίτης μου δημιουργήθηκαν πολλά συναισθήματα. Αρχικά ενθουσιάστηκα από τα όμορφα και συγκινητικά λόγια του Μητροπολίτη κ. Θεολόγου, ο οποίος μας έδωσε πολύτιμες συμβουλές για τη ζωή μας και μας μετέφερε ένα μήνυμα αισιοδοξίας και ελπίδας ότι μετά από τόσες μακροχρόνιες προσπάθειες και ενέργειες ίσως καταφέρουμε κάποια μέρα να επιστραφούν τα κλεμμένα χειρόγραφα και κειμήλια στο χώρο όπου δικαιωματικά ανήκουν.

                                                                                                                  Σμύρη Μάρθα 

Διδακτική επίσκεψη στην Ι. Μονή Τιμίου Προδρόμου

Στις 18-10-2018 η Γ΄ Τάξη του Γυμνασίου Νέου Σουλίου στο πλαίσιο του πολιτιστικού προγράμματος επισκέφτηκε την Ι. Μονή Τιμίου Προδρόμου με σκοπό να γνωρίσει από κοντά την ξακουστή μονή και να ξεναγηθεί στους χώρους της, το καθολικό της μονής, το μουσείο και κυρίως το χώρο της παλιάς και της νέας βιβλιοθήκης. Ευχαριστούμε θερμά τις μοναχές για την υποδειγματική φιλοξενία τους και τις πολύτιμες πληροφορίες που μας έδωσαν.

Ημερολόγιο

Εργασία:

Γράψτε στο προσωπικό σας ημερολόγιο τις εντυπώσεις και τα συναισθήματά σας από την εκπαιδευτική επίσκεψη της τάξης σας στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών στα πλαίσια πολιτιστικού προγράμματος με θέμα την αρπαγή των χειρογράφων και κειμηλίων της Μονής από τους Βουλγάρους. ( Επικεντρώνομαι στη Βιβλιοθήκη της Ι. Μονής)

18/10/2018

Αγαπητό μου ημερολόγιο,

Σήμερα επισκεφτήκαμε την Μονή Τιμίου Προδρόμου με αφορμή τη συμμετοχή μας σε ένα πολιτιστικό  πρόγραμμα για τα χειρόγραφα και τα κειμήλια που κλάπηκαν από τους Βουλγάρους. Λόγω της επίσκεψης μας αυτής αποφάσισα να σου γράψω τις εντυπώσεις και τα συναισθήματά μου γι’ αυτό το θλιβερό και στενάχωρο γεγονός. Πρώτα από όλα θα σου διηγηθώ την ξενάγησή μας στη Μονή. Αρχικά ξεναγηθήκαμε στο Καθολικό της Μονής. Εκεί μάθαμε κάποιες πληροφορίες για την ιστορία του μοναστηριού. Έπειτα πήγαμε σε ένα Μουσείο όπου εκτίθενται  αντικείμενα καθημερινής χρήσης, εργαλεία  καθώς και κάποια ξύλινα βαρέλια για την παραγωγή κρασιού. Στη συνέχεια ξεναγηθήκαμε στη βιβλιοθήκη, όπου μάθαμε ακόμα περισσότερα πράγματα για την κλοπή των χειρογράφων και των κειμηλίων. Μάθαμε λοιπόν πως κλάπηκαν 323 χειρόγραφα, από τα οποία 103 χειρόγραφα ήταν σε μεμβράνη, 210 σε χαρτί, 4 χρυσόβουλλα Βυζαντινών αυτοκρατόρων, 5 Πατριαρχικά σιγίλια,10 αρχαίοι Κώδικες , ο ονομαζόμενος κτητορικός κώδικας που η αρχή του ξεκινά από το 1300, Ευαγγέλια αργυρόδετα,  όπως επίσης και πολλά ανεκτίμητα κειμήλια του Ιερού καθιδρύματος. Εκεί λοιπόν τελείωσε και η ξενάγηση μας. Τα συναισθήματα μου είναι ανάμεικτα καθώς είμαι ενθουσιασμένη που επισκέφτηκα την Μονή αυτή, ωστόσο από την άλλη αισθάνομαι απέραντο πόνο και στεναχώρια που κλάπηκαν τα χειρόγραφα και τα κειμήλια από το φυσικό τους χώρο. Δεν θα πρέπει επίσης να παραλείψω ότι γίνονται προσπάθειες από πολλούς φορείς  επιστροφής των χειρογράφων και των κειμηλίων στον τόπο τους. Αυτά λοιπόν αγαπητό μου ημερολόγιο, θα σου γράψω πάλι αύριο.

Νικολέτα Τάτση

Άρθρο

Εργασία:

Στα πλαίσια της συμπλήρωσης 100 χρόνων και πλέον από την αρπαγή των χειρογράφων και κειμηλίων της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών γράψτε ένα άρθρο σε εφημερίδα επιχειρώντας να ενημερώσετε και να κινητοποιήσετε την τοπική κοινωνία για την επιστροφή τους.

ΤΑ ΚΛΟΠΙΜΑΙΑ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ

Πριν από 100 χρόνια η πόλη των Σερρών ήταν σκλαβωμένη στους Βουλγάρους. Τα γεγονότα που συνέβησαν τότε ήταν τραγικά για τον τόπο μας. Πολλοί αθώοι άνθρωποι έχασαν την ζωή τους, ενώ κάποιοι εξορίστηκαν και θανατώθηκαν βάναυσα. Οι απώλειες ήταν μεγάλες και στο πολιτιστικό κομμάτι του τόπου. Το ιστορικό μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου, βορειοανατολικά της πόλης των Σερρών, κατείχε αμέτρητους θησαυρούς και κειμήλια από τα Βυζαντινά χρόνια, τα οποία κλάπηκαν από τους Βουλγάρους το 1917 και το 1942. Από τότε μέχρι σήμερα όσες ενέργειες έχουν γίνει δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα. Επιτέλους πρέπει να ενωθούμε όλοι οι Σερραίοι και όχι μόνο, ώστε να απαιτήσουμε να επιστραφούν τα κλεμμένα κειμήλια στον τόπο όπου ανήκουν. Χωρίς ντροπή οι γείτονες μας εκθέτουν σαν δικά τους αυτά τα κειμήλια, τεκμήρια της ιστορικής πορείας των Σερρών και της μοναστικής κοινότητας  του Τιμίου Προδρόμου Σερρών. Εμείς ως μαθητές του Γυμνασίου Νέου Σουλίου μπορούμε να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να ζητήσουμε από τον δήμαρχο και τις αρχές του τόπου να ακούσουν το αίτημα μας. Ελπίζουμε πως θα υλοποιηθεί, γιατί πιστεύουμε πως είναι χρέος των πολιτικών και όλων των πολιτών να δραστηριοποιηθούμε, να διατρανώσουμε τη φωνή μας προς κάθε κατεύθυνση για το δίκαιο αίτημα μας και να δώσουμε ένα τέλος σ’ αυτή την αδικία.

Μάρθα Σμύρη

Ποίημα

Εργασία:

Συνθέτω ένα ποίημα (με ομοιοκαταληξία ή με ελεύθερο στίχο) με περιεχόμενο το ίδιο το γεγονός της αρπαγής των χειρογράφων και κειμηλίων της ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών, το ιστορικό πλαίσιο,  τα συναισθήματα των πατέρων της Μονής, την επιθυμία της επιστροφής τους στο φυσικό τους χώρο.

Το Μοναστήρι

Του νομού μας το στολίδι,

το μονάκριβο μοναστήρι

εζηλέψαν οι Βουλγάροι

και το λεηλάτησαν σε ένα βράδυ.

Και μας κλέψαν τα ιερά,

την πολιτιστική μας κληρονομιά

πολύτιμα κειμήλια και

χειρόγραφα χαρτιά.

Και λυπήθηκαν πολύ

μοναχοί και λαϊκοί,

πένθος και θλίψη επικρατεί

σε ολόκληρη τη γη.

Μα παρόλο το σπαραγμό

των Ελλήνων τον μαρασμό

το μοναστήρι αν και ορφανό

θα αποκτήσει πάλι τον χαμένο του θησαυρό

Ελένη Λιούσα

Επιστολή προς το Υπουργείο Εξωτερικών

Εργασία:

Ως εκπρόσωποι της μαθητικής Κοινότητας του σχολείου σας αποστέλλετε επιστολή προς το Υπουργείο Εξωτερικών. Αίτημά σας είναι η κινητοποίηση για την άμεση επιστροφή των χειρογράφων και ιερών κειμηλίων που βίαια αφαιρέθηκαν από την Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών.

                                              Νέο Σούλι Σερρών, 4 Ιανουαρίου 2019

Αξιότιμε κύριε Υπουργέ Εξωτερικών,

   Τη φετεινή σχολική χρονιά η Γ΄ Γυμνασίου Νέου Σουλίου ασχολήθηκε με ένα πολιτιστικό  πρόγραμμα σχετικά με τα κλεμμένα χειρόγραφα και τα ιερά κειμήλια από την Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών. Αφορμή για τη σύνταξη της επιστολής αυτής αποτέλεσε το παραπάνω πρόγραμμα. Ως εκπρόσωπος της μαθητικής κοινότητας του σχολείου μου σας γράφω προκειμένου να εκφράσω τα συναισθήματα και τους προβληματισμούς μας για το απαράδεκτο αυτό γεγονός.

   Όπως έχουμε ενημερωθεί από τις μοναχές του μοναστηριού αλλά και από προσωπική μας έρευνα, στις 23 Ιουνίου 1917 Βουλγαρικό στρατιωτικό απόσπασμα κατέλαβε την Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου. Στις 28 και 29 του ίδιου μήνα σύλησαν το μοναστήρι κλέβοντας από τη βιβλιοθήκη της Μονής 323 χειρόγραφα σε χαρτί, 4 χρυσόβουλα Βυζαντινών αυτοκρατόρων, 5 Πατριαρχικά σιγίλια, 10 αρχαίους Κώδικες, τον κτητορικό κώδικα από το 1300, 3 Ευαγγέλια αργυρόδετα καθώς και όλα τα ανεκτίμητα κειμήλια του ιερού καθιδρύματος.

   Σήμερα, κατά παράβαση των άρθρων 125 και 126 της συνθήκης του Νεϊγύ, οι Βούλγαροι επιδεικνύουν σε διάφορους χώρους όλους τους παραπάνω πολιτιστικούς μας θησαυρούς ως  «ιδιοκτησία του βουλγαρικού κράτους»! 

   Ωστόσο, αυτά τα χειρόγραφα αλλά και τα κειμήλια δεν ανήκουν στη Βουλγαρία αλλά στην Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου. Γιατί τα μνημεία τέχνης είναι οργανικά δεμένα με το φυσικό περιβάλλον και οποιαδήποτε προσπάθεια απομόνωσής τους από αυτό είναι άστοχη και αναποτελεσματική. Γι΄ αυτό είναι επιτακτική ανάγκη  να επιστραφούν στον τόπο τους. Άλλωστε, πρόκειται για στοιχεία της εθνικής πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

   Απευθυνόμαστε λοιπόν σε εσάς με την ελπίδα ότι θα προβείτε σε μια σειρά ενεργειών προκειμένου να επιστραφούν τα παραπάνω κειμήλια. Θεωρούμε ότι είναι πολύ σημαντικό να γίνει το θέμα πανελληνίως γνωστό ή ακόμη και παγκοσμίως, όπως αυτό των μαρμάρων του Παρθενώνα. Επιπρόσθετα επιβεβλημένος είναι και ο διάλογος με τους Βουλγάρους για το ζήτημα αυτό, έτσι ώστε να πεισθούν για την επιστροφή των χειρογράφων, μιας και σε όλα τα ζητήματα ο διάλογος είναι η καλύτερη και πιο αποτελεσματική λύση. Σε κάθε περίπτωση είμαστε βέβαιοι ότι θα καταφέρετε να δραστηριοποιήσετε ανθρώπους που θα ενδιαφερθούν για την επιτυχή έκβαση των παραπάνω.

   Κύριε Υπουργέ,

Το αίτημα της επιστροφής τους είναι ηθικό ζήτημα και έχει σχέση με την απόδοση δικαιοσύνης. Πρόκειται για αντικείμενα στενά συνδεδεμένα με την ιστορική μας κληρονομιά. Ειδικά στην εποχή που ζούμε κατά την οποία αμφισβητείται η Ελληνικότητα της Μακεδονίας, πιστεύουμε ότι όλα αυτά τα ιερά κειμήλια αποδεικνύουν περίτρανα την ελληνικότητα της περιοχής μας. Είναι, λοιπόν, χρέος σας να ενεργήσετε με κάθε δυνατό τρόπο, ώστε η πολιτιστική μας κληρονομιά να επανέλθει στον τόπο μας. Είμαστε βέβαιοι για την ευτυχή κατάληξη των ενεργειών σας.

Με εκτίμηση

      Στυλιανός Σουρίδης 

       

Χριστόφορος Μελλίδης

Απεικονίσεις της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου από το Σερραίο ζωγράφο, βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών, Χριστόφορο Μελλίδη

Συμμετέχοντες μαθητές σχολ. έτους 2018-19

Ζαμπάκης Αθανάσιος, Ζαμπάκης Θεόδωρος, Κακάτση Κωνσταντίνα Νικολέτα, Κίναλης Ιωάννης, Κοντός Γεώργιος, Λιούσα Ελένη, Λιούσας Ζαχαρίας, Λιούσας Φίλιππος Ραφαήλ, Μπεντούλη Αριστέα, Μπεντούλη Γεωργία, Μπεντούλης Θεόδωρος, Σερμάδι Ελίσα, Σιώσιου Δήμητρα, Σμύρη Μάρθα, Σουρίδης Στυλιανός, Τσαμουροπούλου Αικατερίνη, Τσαμοροπούλου Φωτεινή, Τσάνι Σαβιόλα, Τσάτση Νικολέτα, Τσιαμπάζη Ζωή, Χατζηκακού Κυριάκος.

Ενημέρωση από τον αντιπρόεδρο της Ε.Μ.Ε.Ι.Σ. Σερρών

Την Πέμπτη 1-11-2018 οι μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν από τον εκπαιδευτικό κ. Βασίλη Γιαννογλούδη, αντιπρόεδρο της Ε.Μ.Ε.Ι.Σ. Σερρών, σχετικά με τη «Λεηλασία των χειρογράφων των μονών της Β. Ελλάδας». Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στα κειμήλια της Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών και στις προσπάθειες που γίνονται για την επιστροφή τους.

Ελληνικά χειρόγραφα στο Ίδρυμα Σλαβοβυζαντινών Μελετών "Ιβάν Ντούιτσεφ" στη Σόφια της Βουλγαρίας

Διδακτική επίσκεψη στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη

Την Τρίτη 27-03-2018 όλες οι Τάξεις του Γυμνασίου Νέου Σουλίου επισκέφτηκαν το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, όπου με τη βοήθεια δύο πολύ έμπειρων ξεναγών είχαν τη δυνατότητα να θαυμάσουν τα εκθέματα της μόνιμης έκθεσης του Μουσείου (χειρόγραφα-έντυπα, φορητές εικόνες, κεραμική, γυάλινα, μικροτεχνία, υφάσματα, νομίσματα, σφραγίδες-μολυβδόβουλα, χάρτινες εικόνες, ψηφιδωτά, τοιχογραφίες, γλυπτά, παλαίτυπα).
Τα έξοδα μετακίνησης των μαθητών καλύφθηκαν από το Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων του Γυμνασίου Νέου Σουλίου τον οποίο και ευχαριστούμε θερμά.

Διδακτική επίσκεψη στη Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου

Στις 2 Μαΐου 2018 η Γ΄ Τάξη του Γυμνασίου Νέου Σουλίου με τη συνοδεία των φιλολόγων Κλεονίκης Παυλίδου και Χαρίκλειας Αβραμίδου επισκεφτήκαμε την Ιερά Μονή  Τιμίου Προδρόμου. Όταν φτάσαμε, μπήκαμε στο εσωτερικό του Μοναστηριού, όπου μας ξενάγησαν οι αδερφές και μας έδωσαν κάποιες πληροφορίες  για την ιστορία του. Στη συνέχεια περάσαμε σε έναν χώρο που χρησιμοποιείται ως μουσείο και περιλαμβάνει εργαλεία και μηχανές που είχαν παλιότερα οι μοναχοί για την καλλιέργεια της γης. Επισκεφτήκαμε, επίσης, χώρους με τεράστια σε μέγεθος βαρέλια για την αποθήκευση κρασιού. Αργότερα πήγαμε στη βιβλιοθήκη, όπου πήραμε μία συνέντευξη από την αδερφή Θεολογία. Οι πληροφορίες αφορούσαν στα χειρόγραφα τα οποία είχαν κλαπεί από τους Βούλγαρους το 1917, τον τρόπο δημιουργίας ενός χειρογράφου και την καθημερινότητα ενός μοναχού. Μιλήσαμε, επίσης, για τον συντοπίτη μας Ιερομόναχο Γαβριήλ Κουντιάδη και την προσφορά του στη Μονή. Έπειτα η κα Παυλίδου μας έδειξε φωτογραφίες των κλεμμένων χειρογράφων, τα οποία βρίσκονται στη Σόφια της Βουλγαρίας. Μετά την ολοκλήρωση αυτών των δραστηριοτήτων επισκεφτήκαμε το Παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής, ανάψαμε ένα κερί και πήραμε τον δρόμο της επιστροφής. Ήταν μια μοναδική εμπειρία που θα μας μείνει αξέχαστη, για την οποία θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την Ηγουμένη Φεβρωνία και τις μοναχές.

                                                                                                  

                                                                                                                                                                                                         Αντωνίνα Αβαταγγέλου

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΉΣ ΕΠΙΣΚΕΨΗΣ ΣΤΗΝ Ι. ΜΟΝΗ  Τ. ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ

Η εκπαιδευτική μας επίσκεψη στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών με τη γ΄γυμνασίου ήταν μια μοναδική εμπειρία που ενθουσίασε τους μαθητές μας, αφού βίωσαν και γεύτηκαν ποικιλοτρόπως την αγάπη και τη ζεστασιά των αγωνιζόμενων μοναστριών, το φυσικό κάλος, τη γαλήνη και ηρεμία που αποπνέει το μοναστικό περιβάλλον.

Αναπολώντας τις εικόνες μέσα από την ταινία που επιμελήθηκαν οι ίδιοι οι μαθητές μου ήρθαν στο μυαλό τα λόγια του αγιορείτη γέροντα. π. Βασιλείου Γοντικάκη που έλεγε: « Τα λουλούδια δεν ανοίγουν ποτέ στο ξεροβόρι και στην παγωνιά του χειμώνα. Τα λουλούδια ανοίγουν πάντα στη θαλπωρή και τη ζεστασιά του καλοκαιριού. Έτσι ακριβώς συμβαίνει και με τους ανθρώπους.

Οι εντυπώσεις  μόνο ως βιωματικές και θετικές μπορούν να καταγραφούν. Οι μαθητές που διαθέτουν  αυξημένο το κριτικό αισθητήριο αναγνώρισαν αυτό που είναι γνήσιο και αυθεντικό, αισθάνθηκαν την αγάπη και το ενδιαφέρον των μοναστριών που κυριολεκτικά ανέστησαν από τη μαράζωση και τη φθορά αυτό το ιστορικό μνημείο της Μακεδονίας  και του έδωσαν νέα πνοή  με τη ζωντάνια, την αγωνιστικότητα , την εργατικότητα  και τον καθημερινό τους πνευματικό αγώνα.

Τις ευχαριστούμε θερμά για τον κόπο στον οποίο υποβλήθηκαν αλλά και γιατί πάντοτε με προθυμία ανταποκρίνονται στις επιθυμίες μας και μας περιβάλλουν με την αγάπη και τη φιλοξενία τους.

Πέρα από τους εκπαιδευτικούς σκοπούς καθώς το θέμα που μας απασχόλησε ερευνητικά ήταν « 100 χρόνια από την κλοπή των χειρογράφων και κειμηλίων της Ιεράς Μονής ΤιμίουΠροδρόμου Σερρών από τους Βουλγάρους », τα οφέλη ομολογουμένως υπήρξαν πολλαπλάσια.

Για να γνωρίζουμε λοιπόν- κυρίως η νέα γενιά που θα αναλάβει τη σκυτάλη-τα τεκμήρια της ιστορικής μας διαδρομής και την ανεκτίμητη πολιτιστική μας κληρονομιά. Να γνωρίζουμε, να μη ξεχνούμε και να διεκδικούμε με όποιον πρόσφορο τρόπο όσα παράνομα και βίαια αποσπάστηκαν σε καιρούς δίσεκτους για τη χώρα από το φυσικό χώρο που τα γέννησε και στον οποίο δικαιωματικά ανήκουν, στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου και κατ΄επέκταση στο Σερραϊκό λαό και την πολύπαθη πατρίδα μας.

Θερμές ευχαριστίες οφείλουμε στην διευθύντριά μας κ. Παυλίδου Κλεονίκη, η οποία με επιστημονικό τρόπο και τις γνώσεις που διαθέτει σχετικά με το αντικείμενο μας μύησε όλους βαθύτερα στο θέμα και μας έκανε κοινωνούς των ποικίλων διαστάσεών του. Τέλος και περισσότερο από όλους ευχαριστούμε τους μαθητές μας της γ΄ Γυμνασίου που με αγάπη και ζήλο  αγκάλιασαν το όλο εγχείρημα.

                                                                                                                                                                                      ΑΒΡΑΜΙΔΟΥ ΧΑΡΑ

Πρωτογράμματα από ελληνικά χειρόγραφα

Στο πλαίσιο του μαθήματος των Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ΄ Γυμνασίου με αφορμή το ημιτελές διήγημα του Κων. Θεοτόκη "Η τέχνη του αγιογράφου" οι μαθητές ζωγράφισαν Πρωτογράμματα από χειρόγραφα που βρίσκονται στο Άγιο Όρος, στη Μονή Σινά και στην Πάτμο υπό την καθοδήγηση της φιλολόγου κ. Κλεονίκης Παυλίδου. 

Απολαύστε στο παρακάτω βίντεο τους μαθητές την ώρα της δημιουργίας

Συμμετέχοντες μαθητές σχολ. έτους 2017-18

Αβαταγγέλου Αντωνίνα, Αβραμπάκης Ηλίας, Βαλαωρίτου Βασιλική, 

Γουναρίδης Αθανάσιος, Γραμμένου Ελένη Μαρία, Ζιάκας Δημήτριος, 

Κοτσάνπαπα Θεοδώρα, Λιούσα Θεοφανία, Μιάκα Αικατερίνη, 

Μιχαλάκης Κωνσταντίνος, Παλιάτσιου Θεανώ, Πέτρου Αντωνία, 

Πλιάκος Νικόλαος, Σάββα Βαϊα, Σούλι Μαργαρίτα, Σταμάτης 
Σωτήριος, Τσάνι Ρενίρσα, Χάλλιος Βασίλειος.